Pazos

O concello de Boimorto, cunha etimoloxía que non ten nada que ver co "boi morto", ten a casa do concello en Os Asientos.

É fácil descubrir en moitas das casas de labranza esparcidas polas terras de Boimorto restos de antigos pazos, o que indica unha gran prosperidade en tempos antigos.

Próximo á capital municipal, nunha hondonada e precedido de unha frondosa carballeira, encontramos o de Vieite, ben conservado e habitado, cunha explotación agrícola circundante. Tamén cerca da capital do concello, xunto a igrexa de Andabao, encontrase a Casa Torre do mesmo nome, cun escudo na fachada que mira a estrada. Está habitada e en regular estado de conservación.

Na parroquia de Sendelle podemos ver a igrexa románica e dous pazos. O templo conserva un ábside semicilíndrico, cunha gran ventá románica de amplía arquivolta e diminutas columnas, que lle dan un curioso aire desproporcionado. A nave foi recheada, pero mantivo as sinxelas portas románicas e un reloxo de sol na esquina sudoeste.

Un dos pazos desta parroquia, o de Cuintas, conserva o seu vello caserón, pero sen ningún atributo pacego.

O de Marco de Arriba ten, en cambio, unha bonita fachada a a orilla do camiño. Está formada por unha porta de anchas dovelas en arco semicircular e un pequeno escudo. Debaixo do escudo nun bloque de pedra pódese ler unha inscrición en letra manuscrita: «Esta casa hizo Rodrigo de primeiro, ano de 1614». Pertenceu ó liñaxe dos Codesido, desde sempre afincado en terras de Arzúa.

Outro dos pazos que non perderon todo o seu carácter é o de Rodieiros, na aldea de Quiñoi da mencionada parroquia. Recordo do que foi noutros tempos é o portalón de entrada, coronado e Porcelle en Dormeá; Liñeiro, Taxide ...